Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (UNGA) bu hafta New York’ta 79. kere toplandı. Evvelki başlayan ve bugün devam eden Genel Kurul’a eski Kamerun Başbakanı Philemon Yang başkanlık etti.
Dünyada her gün bir diğer taarruz, katliam, savaş, doğal afet, eşitsizlik haberlerinin geldiği bir ortamda yapılan yıllık Genel Konsey şimdiye kadar BM’nin varlığının ve dünya problemlerine olan tesirinin en çok sorgulandığı oturum olabilirdi.
Başkanın açılış konuşmasından sonra gelenek gereği birinci olarak BM Genel Sekreteri, sonra sırasıyla Brezilya Başkanı ve daha sonra da konut sahibi ülke olarak ABD Başkanı konuştu.
BM Genel Sekreteri Antonio Gueterres çok sıkıntı bir imtihandan geçti… Başında olduğu tertipten herkesin barış beklentisi büyük. Lakin başta İsrail-Hamas-Hizbullah savaşı olmak üzere büsbütün bir köşeye atılmış üzere duruyordu. Guterres açılış konuşmasında belirttiği üzere İsrail’in kendi başına buyruk bir biçimde ilerlemesine şiddetle karşı çıkıyor lakin BM şu an büsbütün etkisiz eleman haline gelmiş durumda. Hakikaten Gueterres konuşurken İsrail’in BM Daimi temsilcisi salondan çıkmıştı.
Erdoğan BM’de konuştu: Ey İsrail’e dayanak verenler bu utancı daha ne kadar yaşayacaksınız; Netanyahu da Hitler üzere insanlığın ittifakıyla durdurulmalıdır
Öte yandan ABD başkanı Joe Biden başkan olarak son kez hitap ettiği şuradaki konuşması bir veda niteliğindeydi. Biden Gazze ve Ukrayna’dan bahsederken diplomatik olmaya çalıştı ve demokrasiye bir talih daha verilmesini istedi. Kendi ülkesi ve Vietnam örneğini vererek geçmişte dişe diş kana kan savaşmış ülkelerin bile daha sonra işbirliğine gitmesinin muhtemel olduğunu söyledi.
Bu yaz başkanlık yarışından çekilmesine değinerek “Bazı şeyler iktidarda kalmaktan daha önemlidir. Halklarınız gibi” sözleri salonda uzun uzun alkışlandı. “Asla unutmayın, biz burada halklarımıza hizmet için bulunuyoruz. Zira gelecek, halklarının özgürce nefes alması, özgürce düşünmesi, yenilikler geliştirmesi, eğitmesi, yaşaması ve korkusuzca ve açık bir formda sevmesi için tam potansiyellerini açığa çıkaranların olacak” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, NBC News’e konuştu: Hamas’a bir terör örgütü olarak bakmıyorum
Biden’ın konuşmasından sonra oturuma beş dakika orta verildi. Biden’dan çabucak sonra ve tüm ülkelerin önünde birinci sırada konuşma sırası verilen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Genel Kurul’da 14. sefer Türkiye’yi temsil etti.
Erdoğan, konuşmasının neredeyse yarısını Gazze’de yaşananlara ayırıp “BM’nin kuruluş maksadını gerçekleştirmeyi başaramadığını” vurguladı. BM Güvenlik Konseyi’ne hitaben “Bu kıyıma tanıklık etmenin utancını daha ne kadar taşıyabileceksiniz?” diye sordu.
İsrail’in “temel insan haklarını hiçe saydığı, her fırsatta milletlerarası hukuku çiğnediği, etnik paklık yaptığı, bir ulusa tam manasıyla soykırım uyguladığı ve Filistin topraklarını adım adım işgal ettiğinden” bahsetti.
Erdoğan BM’de konuştu: Ey İsrail’e takviye verenler bu utancı daha ne kadar yaşayacaksınız; Netanyahu da Hitler üzere insanlığın ittifakıyla durdurulmalıdır
Bununla birlikte “İsrail halkına karşı hasımlık ve düşmanlık beslemediğinin” altını çizip “sadece dini inançları nedeniyle Müslümanların amaç alınmasına nasıl karşı çıkıyorsa Yahudi tersliğine da tıpkı formda karşı olduğunu” anlattı. Türkiye’nin geçmişte İspanya’daki engizisyondan kaçan ve İkinci Dünya Savaşı’nda da zulme uğrayan Yahudiler’e kucak açtığından bahsetti.
Erdoğan, konuşmasının sonunda “aile kıymetlerine yapılan saldırıları” da kınadı. Buna örnek olarak gösterdiği geçtiğimiz ay yapılan Paris Olimpiyatları’nın geçit merasimini de eleştirdi. BM nezdinde kurulan “Ailenin Dostları Grubu”nu takdir edip “Aileyi, insanı ve yaradılışı öbür üye devletler ile işbirliği halinde savunmaktan geri kalmayacağız” dedi.
Erdoğan’ın konuşmasının yankıları
Konuşmasının başından itibaren Gazze’yi “kadınlar ve çocuklar için dünyanın en büyük mezarlığı” haline dönüştürmekle suçladığı İsrail’i çok sert bir lisanla eleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu sözleri heyette bilhassa Arap asıllı dinleyicilerden büyük takviye ve alkış aldı.
İsrail Başbakanı Netanyahu’nun hükümeti için “cinayet ağı” sözünü kullandı. “70 yıl evvel Hitler’i durduran insanlık ittifakına benzeri bir ittifaka artık de gereksinim duyulduğunu” savundu.
İsrail’in BM Daimi Büyükelçisi Danny Danon, İsrail’i eleştiren BM Genel Sekreteri Gueterres’inkinde olduğu üzere Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuşması sırasında da salonda değildi.
Gün içinde kısa bir basın toplantısı yapan Danon, İsrail’in savaştaki tavrına yönelik farklı konuşmacıların tenkitlerini reddedip Erdoğan tarafından Netanyahu için yapılan Hitler benzetmesi için “hayal bile edilemez” ve “utanç verici” sözlerini kullandı.
|
Erdoğan’ın kalan vakitte kısaca değindiği öbür bahisler: Suriye’de hala süregelen güvenlik sorunu; Irak’ın yine inşası ve terör örgütü PKK’nın yarattığı güvenlik buhranı; İran ile güçlendirilen ilgiler ve ortak hareket planı; Türkiye ve Ermenistan ortasında olağanlaşan alakalar; Balkanlar’daki ülkelerin toprak bütünlüğünün korunması; Ege Denizi’nde memleketler arası denizcilik kanunları çerçevesinde özgürlük ve güvenlik ortamının sağlanması için Yunanistan ile işbirliğine gidilmesi; KKTC’nin tanınması ve federasyon fikrinin terkedilerek yerine iki devletli tahlilin kabul edilmesi; Libya’da durumun stabilize hale gelmesi için gayret gösterilmesi; çatışmaların birinci yılını doldurduğu Sudan ve Afrika-Türkiye bağlantıları; Türkiye’nin ASEAN, Şangay İşbirliği Örgütü, Pasifik Adaları Forumu ve BRICS üzere farklı oluşumlara dahil olma niyeti; Orta Asya’daki devletler ile kurulan Türk Devletleri Teşkilatı; Afrika’daki En Az Gelişmiş Devletler için Türkiye’de kurulan BM Bilgi Bankası; iklim değişikliği sıkıntısını hiçbir devletim tek başına çözemeyeceği ve Kasım’da Bakü’de yapılacak COP29 İklim Değişikliği Zirvesi’nin ehemmiyeti; yükselmekte olan İslam aykırılığı ve yabancı düşmanlığı, BM’nin bu hususla gayret etmek için özel temsilci atamasının gerekliliği… |
Diğer izlenimler..
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Türkiye’nin BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Ahmet Yıldız Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ana salonda izledi.
AKP İstanbul Milletvekili Rümeysa Kadak’ın da ortalarında olduğu bir küme ise oturumu öteki dinleyicilere ayrılan balkondan takip etti. Çıkışta Cumhurbaşkanı’nın konuşmasını nasıl buldukları sorulunca “enerjik ve heyecan verici” yanıtını verdi.
Cumhurbaşkanı’nın konuşmasında bu kadar farklı bahislere ve bölgelere değinmesi ise kümedeki biri tarafından “Türkiye’nin büyük bir ülke olması ve dünyanın her yerinde kelam sahibi olmasıyla” açıklandı.
Genel Kurul’la eş vakitli yapılan ve dikkat çeken bir öteki aktiflik ise “Summit of The Future” (Gelecek Zirvesi) idi. Aktifliğin teması ise “Leave No One Behind” (Kimse Geride Kalmasın).
Bu dorukta oybirliği ile kabul edilen mutabakat çok taraflılık, iklim değişikliği, eşit haklar, göç, yapay zek’a ve siber güvenlik üzere pek çok farklı bahiste devletlerin önümüzdeki on yıl için verdikleri bir taahhüt olarak kayda geçti. Lakin bu taahhütlerin şimdiye dek hiç yerine getirilmediği konuşulmadı.
Atlantik, Pasifik ve Karayipler üzere yerlerdeki ada ülkelerinin kimilerinin konuşmalarında iklim değişikliğinin en az sorumlusu olan fakat bundan en fazla etkilenenler olduklarını tekraren yinelediler.
