Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurulu Lideri Prof. Dr. Alpay Azap Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.
– Yenidoğan skandalında geç kalınmaması için nasıl bir tedbir alınabilirdi?
Aslında 112 çalışanlarının kimilerinin İstanbul’daki birkaç özel hastaneye bebekleri para karşılığı yönlendirdiği, bu ağır bakım ünitelerinde bebeklere gereksiz tedaviler uygulandığı, kimi tedavilerin uygulanmış üzere gösterildiği ve böylece SGK’nın dolandırıldığı argümanları 2015 yılına dayanıyor. O periyotta bir soruşturma yürütülerek olaya karışan 112 çalışanlarına aylıktan kesme cezası verilip vazife yerleri değiştiriliyor. Yani sistemin böylesi bir suistimale açık olduğu o vakit anlaşılıyor. Geç kalmamak ismine o tarihten itibaren 112 kayıtları nizamlı incelenip muhakkak hastanelere yönlendirme olup olmadığı takip edilebilir ve habersiz kontrollerle yatan bebeklerin tıbbi durumlarının ve uygulanan tedavilerin kayıtlara yazılanla uyumlu olup olmadığı denetim edilebilirdi.
– Bu olayda 112’nin tam olarak rolü nedir?
Ülkemizde 112 hizmetleri nitekim çok güzel çalışıyor. Büyük emekle çalışan, canı değerine hastaları hastanelere yetiştirmeye çalışan özverili doktorlar ve sıhhat çalışanları dünyaya örnek olan bir hizmeti sunuyorlar. Hastayı yetiştirme telaşı sırasında yaşanan ambulans kazalarında hayatını kaybeden doktor ve sağlık çalışanı arkadaşlarımızı hürmetle anmak isterim.
On binlerce 112 çalışanı içinden birkaç ahlak ve vicdan mahrumu kişinin çıkması tüm 112 çalışanlarına mal edilmemeli. 112 sistemine güvenmeye devam edebiliriz. Bu olayda olan ise 112 nakil merkezinde ağır bakım gereksinimi olan bebekleri hastanelere yönlendiren kimi çalışanların hastaları para karşılığında daima muhakkak hastanelere yönlendirmesi. Bu hastanelerin ortak noktası ise yenidoğan ağır bakım hizmetlerini tıpkı taşeron şirkete devretmiş olmaları. Yani aslında 112 bebekleri bir şirkete servis ediyor diyebiliriz. Olayın birinci ayağı bu. Sonrasında bu şirket “işlettiği” ünitelerde SGK’dan ve hasta sahiplerinden para alabilmek için tıbben gerekmeyen ve hatta yanlışlı tedavi-takipleri yapıyorlar. Olayın vahameti anlatırken kullandığımız sözlerden bile aşikâr “taşeron”, “işletme”, “şirket” bunlar sıhhat hizmetinde olmaması gereken tabirler, kavramlar. Sorun zati burada. Sıhhatin piyasanın kurallarına terk edilmesinde.
– TTB’nin bu türlü bir olayda, meslekten çıkarma üzere bir yetkisi var mı, TTB ne yapabilir?
TTB’ye bağlı odalarımızda tabiplerin seçtiği, meslek etik bedellerine bağlılığı bilinen kıdemli tabiplerden oluşan Onur Konseyleri ve merkezde de Yüksek Onur Heyetimiz var. Bu konseyler odaların idarelerinden bağımsız çalışan meslek etik kuralları doğrultusunda kararlar alan konseyler. Verebilecekleri en ağır ceza 6 ay müddetle meslekten men. Bunu da birebir şahsa 3 defa verebiliyor. Üç kere meslekten men alan kişi o vilayette hekimlik yapamıyor fakat diğer vilayetlerde çalışabiliyor. Lakin bu cezanın uygulanıp uygulanmadığını denetim edecek bir kolluk gücü yok. Ceza alan tabipler sıhhat müdürlüğüne ve çalıştığı kuruma bildiriliyor. Mesleğini o müddette icra etmemesini sağlamak idarecilerin misyonu. Meslek etik pahalarını korumakta Onur Heyetlerinin vazifesi çok lakin çok değerli. Bunlar tabiplerin seçtiği bağımsız şuralar. Meslekten çıkarma yetkisi bu heyetlerde olmalı. Dünyada gelişmiş demokrasilerde bu bu türlü.
– Bizde nasıl?
Bizim ülkemizde meslekten uzun vadeli men yahut meslekten çıkarma Sıhhat Bakanlığının oluşturduğu Sıhhat Meslekleri Kurulu’nun yetkisinde. Bu konseydeki şahısların birçoklarını Bakan atıyor, meslek birliklerinden birer temsilci var yalnızca.
– Kapatılan hastanelerde kaç doktor ve sağlık çalışanı misyon yapıyor, olaya karışmayanların durumu ne olacak, isteyen kamuya geçebilir mi?
Hayır isteyen kamuya geçemiyor ne yazık ki. Kapatılan hastanelerde 450’ye yakın tabip ve 1500 civarında sıhhat çalışanı vazife yapmaktaydı. Bunların çabucak tamamı olaydan haberi bile olmayan, hastane yöneticilerini tanısalar bile hizmet taşeron şirkete verildiği için tutuklanan şirket sahiplerini bile bilmeyen bireyler. Onlar apansızın işsiz kaldılar, gelirsiz kaldılar. Ne büyük bir zahmet içine düştüklerini iddia edersiniz. Özel hastanelerde çalışan tabipler o denli çok yüksek fiyatlar almıyorlar ne yazık ki. Birkaç ay çalışamadıklarında önemli maddi zahmetler yaşayacaklardır. Başka sıhhat çalışanları ise kamudan bile düşük fiyatlarla, açlık hududunda yaşıyorlardı zati. Bu arkadaşların mağduriyetlerinin süratle giderilmesi gerekir. İstanbul Tabip Odamız işsiz tabiplerle ilgili bir toplantı yaptı. Onların sesini duyurmaya çalışıyoruz. Aslında yapılması gereken bu hastaneleri kapatmak değil, idaresine el koymak olmalıydı. Hem hastalar hem çalışanlar güç durumda kalmamış olurdu.
– Olaya karışan hastanelerin denetlendiği söyleniyor, kontrol istikametinden nasıl bir eksiklik kelam konusu?
Denetimler daima yapılır zati ancak yatak sayısı, işçi sayısı üzere fizikî şartların kontrolü formunda yapılıyor. Sıhhat hizmetinin karmaşıklığı nedeniyle bu kontrollerde tıbbi süreçler yalnızca birkaç parametre üzerinden o da ünitenin kendi tuttuğu kayıtlardan, hasta belgelerinden yapılabiliyor. Bu kontroller alışılmış ki değerli, sıkı yapılmasının bir tesiri olur. Fakat kontrol 7/24 yapılamayacağından orada hizmetin daima gerçek verildiğini denetim edemezsiniz.
‘CEZALAR CAYDIRICI DEĞİL’
– Nasıl olmalı?
Burada asıl kıymetli olan kontrollerde eksiklikler tespit edildiğinde verilecek ceza. Maalesef cezalar caydırıcı değil. Evvelden SGK muahedesini bir müddetliğine iptal ediyordu. O hastaneden hizmet almıyordu. Lakin artık yalnızca para cezası var. Esasen ceza olarak ödediğinden çok fazlasını kazanan bir hastane ne diye kendine çeki sistem versin ki? Ayrıyeten tıbbi süreçleri denetlemek de çok zordur, bir tabibin büsbütün bilimsel münasebetlerle ağır bakımda 1 gün daha yatması gerekir dediği, X tedavisini önerdiği bir hastaya öteki bir doktor tekrar bilimsel münasebetlerle servise çıkabilir kararı verebilir yahut Y tedavisi önerebilir. Tabiplerin davalarla, şiddetle sindirildiği bir ortamda sadece kendisini garantiye almak için bir tabip hastasını ağır bakımda gereğinden fazla tutmak isteyebilir. Burada kıymetli olan bu kararlarda paranın tesirinin olmamasını sağlamaktır.
‘SGK KONTROLLERDE FAAL OLMALI’
Ayrıca sadece sağlık bakanlığı değil hastanelerden hizmet alan SGK’nın da kontrollerde daha etkin olması gerektiğini eklemem gerekir. Lakin özelde yapılan işlerin sayısı o kadar yüksek ki; 2022’de özel sıhhat kuruluşlarında 4 milyon yatış 1,7 milyon ameliyat olmuş. Bunların tamamını denetleyecek bir mekanizmayı kurmanın ne kadar sıkıntı hatta imkansız olduğu ortada. Özetle kesin tahlil bu cins karmaşık ve ileri seviye sıhhat hizmetlerinin kamu tarafından verilmesidir. Fakat kamu bunu sağlayana kadar hizmet aldığı her kurumu sıkı bir halde ve tıbbi süreçler üzerinden denetlemeli ve cezalar ağırlaştırılmalıdır. Ağır ihlalde hizmet alım kontratı iptal edilmelidir.
– Sağlık Bakanı, yenidoğan skandalının ortaya çıkmasının akabinde özel hastanelerde “yapısal reform”dan kelam etti. Nedir bunun manası?
Hiçbir fikrim yok doğrusu. Elbette pek çok özel hastane çok hakikat düzgün çalışıyor. Çok kıymetli tabipler ve sıhhat çalışanları etik pahalara sıkı sıkıya bağlı kalarak misyon yapıyor buralarda. Bu olayın en çok onları üzdüğünden emin olabilirsiniz. Yalnızca gelir derdiyle değil mesleksel telaşlarla özel dala geçen doktorlar çok. Zati özeldeki gelirler de uzun müddettir kamudan çok çok yüksek değil maalesef. Kamuda mesleğini hakkıyla, istediği üzere yapma fırsatı bulamadığı, örneğin hastalara kâfi vakit ayıramadığı için, yönetimci baskısıyla işini istediği üzere yapamadığı için özele geçen sayısız doktor arkadaşımız var.
‘ÖZELLER ÖZELLEŞTİRİLMELİ’
Bakanlık ıslahat yapmak istiyorsa SGK kritik hizmetleri özelden almaktan vazgeçmeli. Bir ülkede yenidoğan ağır bakım yataklarının yarıdan fazlası, diyaliz makinelerinin dörtte üçü nasıl ve neden özelde olabilir? İstanbul Tabip Odası ve TTB’ye büyük emek veren arkadaşlarımızdan Dr. Osman Öztürk’ün çok hoş söz ettiği üzere “özel hastaneler özelleştirilmeli”. Kamu kaynaklarıyla desteklenmemeli. Elbetteki kıymetli işlevleri var özel hastanelerin lakin kendisinden hizmet alabilecek ve almak isteyen şahıslara hizmet vermeli.
‘SAĞLIKTA TAŞERON OLMAZ’
– Hastanelerin öbür hangi kısımlarında buna emsal olaylar yaşanabilir?
Maalesef taşerona devredilen pek çok hizmet var. Ameliyathaneyi, beyin cerrahisi, kalp cerrahisi muhakkak bir cerrahi servisi, radyoloji ünitesini, diyaliz ünitesini taşerona veren hastaneler var. Bu uygulama birkaç sene evvel yapılan düzenleme ile yasal hale getirildi. Yasal olsa bile alt yüklenici yani uygulaması hastanenin sorumluluktan kaçmasını sağlayan, tıbbi mesleksel kontrolü ortadan kaldıran bir sistem. Sıhhat hizmetinde mutlaka olmaması gerekir. Fakat maalesef kamu hastanelerimiz bile bu yola başvuruyor.
– Soruşturma öteki özel hastaneleri de kapsayacak formda genişletilmeli mi?
Elbette 112 kayıtları elektronik ortamda saniye saniye tutuluyor. Geriye dönük olarak bu kayıtlar tüm ülkede incelenerek o vilayette belirli hastanelere orantısız bir hasta transferi olup olmadığı incelenmeli. İşin doğrusu bunun daima, günlük yahut haftalık yapılması gerekli.
– Bu türlü bir skandalın sorumlusu yahut sorumluları sizce kim, bu sorumlular hakkında ne yapmalı?
Bu skandalın pek çok sorumlusu var bizce. Bir sıralama yapacak olursak; her şeyden evvel sıhhati ticaret konusu haline getirmenin sakıncalarını yıllardır lisana getirenleri, uygulanan Sıhhatte Dönüşüm Programının sıhhati çökerteceğini, halkın sıhhatine ziyan vereceğini, sıhhati ve sıhhat çalışanlarını değersizleştireceğini anlatmaya çalışanları dinlemeden inatla bu programı uygulayan evvelki hükümetler, bakanlar sorumlu.
‘RECEP AKDAĞ ÖVÜNÜYORDU’
Recep Akdağ’ı özel olarak anmak lazım. Tüm tabipler ve sıhhat çalışanlarıyla, bunların örgütleriyle adeta arbede ederek bilimsel gerçeklere kulak tıkayarak, üstelik bir de övünerek hayata geçirdiği sistemin geldiği yer burası. Kendi dar küme yahut ferdî çıkarları için bu siyasetlere takviye veren tüm bölümler, kurumlar sorumlu. Kontrol misyonunu yerine getirmeyen SGK ve Sıhhat Bakanlığının ilgili üniteleri sorumlu. İsmi geçen hastanelerin yöneticileri, sahipleri sorumlu. Elbette bu fecî tezgahı planlayan, yürütenler sorumlu. Bu tezgahta yer alan doktorlar sıhhat çalışanları sorumlu. Biz de odalar ve TTB olarak tahminen daha da fazla sesimizi çıkarmalıydık, fakat bizim üzerimizdeki baskıları biliyor okuyucular. Yalnızca gönüllülükle çalışan oda ve TTB yöneticileri elinden gelenin fazlasını yapmaya çalıştı aslında.
– Bu çete çökertildi, pekala sorun bitti mi?
Hayır, elbette bitmedi. Bu çeteleri ortaya çıkaran, besleyen sistem değişmeden bu sorun bitmez. Bitemez. Daha da ağırlaşarak devam edecektir. Pansuman önlemlerle düzelmesi mümkün olmayacak biçimde tahrip olmuş bir sıhhat sistemi ve sıhhat ortamı kelam konusu. Yine, yeni amaçlar ve mefkurelerle halkın muhtaçlığı olan eşit, fiyatsız, ulaşılabilir ve nitelikli bir sıhhat sistemi kurmamız gerekiyor.
‘HEKİM-HASTA ORTASINDA PARA BAĞI OLMAMALI’
Hekimlerle hastalar ortasında para alakasının olmadığı böylelikle itimadın sağlanabildiği, tabipler ve tüm sıhhat çalışanlarının insanca yaşayabilecek, emekliliğe yansıyan tek kalemden oluşan bir gelire sahip olduğu, şiddetten arındırılmış, doktorların ve hastaların kendini bedelli hissettiği bir çalışma ortamı yaratmamız lazım. Aslında bunu yapabilecek hem maddi birikim, hem bilgi, hem deneyim, hem teknik altyapı hem uygun yetişmiş sıhhat işçimiz var. Yalnızca siyasi irade eksik.
– Yenidoğan skandalında süratle ve denetimsiz özelleştirmenin sonuçlarını mı gördük?
Doğrusu şu bence özelleştirmenin sakıncalarını gördük. Devlet eliyle özelin beslendiği, kamu kaynaklarının giderek monopolleşen bir avuç sermaye sahibine aktarıldığı bir sistemin sonucu. Süratli yahut yavaş fark etmez. Sıhhatte özelleştirme, çürüme ve mevt getiriyor.
‘DİRENİŞ SAYESİNDE 25 YIL SÜRDÜ’
Bu ortada bir Dünya Bankası projesi olan bu manada yerli ve ulusal olmayan, Sıhhatte Dönüşüm Projesi’nin dünyada pek çok ülkeye dayatıldığını ve süratle hayat geçtiğini, Türkiye’de ise tabip ve sıhhat çalışanları örgütlerinin ısrarlı direnişi sayesinde 25 yılda ve kendileri açısından eksiklerle tamamlandığını tabir etmek gerekir. Kıymetli bir nokta da şu ki özelleştirme yalnızca özel sıhhat kesiminin desteklenmesi, hizmetin özelleşmesi olarak anlaşılmamalı. Kamu kurumları, hatta birinci basamak sıhhat hizmeti verilen aile sıhhati merkezleri bile bugün işletme haline gelmiş durumda. Performans, taşeronlaşma üzere uygulamalarla maalesef piyasa mantığı kamuyu bile ele geçirmiş durumda.
– Yenidoğan skandalı sıhhat çalışanlarını nasıl etkileyecek, iktidarın şiddetle ile ilgili adımlar atması gecikir mi?
Şiddet, yalnızca tabipleri ilgilendiren bir bahis olmaktan çıktı, halkın kaliteli sıhhat hizmeti almasını da etkiliyor. Doktorlar artık daha defansif tıp dediğimiz, hastayla karşı karşıya gelmek istemedikleri branşları seçmeye başladılar. Zira çekiniyorlar.
– Hangi branşlarda badire var?
Örneğin cerrahinin birçok kısmı, bayan hastalıkları ve doğum üzere alanlar çok daha az tercih ediliyor. Tabipler “Başıma bir şey gelir, hasta yakınlarıyla sorun yaşarım, şiddete uğrarım, tahminen de hayatımı kaybederim” kaygısıyla bu alanlardan uzaklaşıyor. Mevcut hekimler ise erken yaşta emekli oluyor yahut doktorluğu büsbütün bırakıp öteki bir mesleğe başlıyorlar.
‘CİDDİ KAN KAYBI VAR’
– Bu kayıplarla birlikte yurt dışına giden de birçok doktor var…
Özellikle yeni mezun arkadaşlarımız yurt dışına daha çok gitmeye başladı. Bu sayı giderek artıyor. 2021’de yurt dışına gitmek üzere uygun hal evrakı talep eden kişi sayısı 1405 iken 2023’te bu sayı iki katına ve 3 bine ulaştı. 2024’ün birinci 8 ayında toplam 1800 kişi düzgün hal dokümanı için başvurdu. Bu yıl da 3 binlere yaklaşacağını öngörebiliriz. Tüm bunları bir ortaya topladığınızda Türkiye’deki sıhhat sisteminin önemli kan kaybettiğini söylemek mümkün. Bu önemli bir kan kaybıdır.
‘FRANSA’DA CEZA TÜRKİYE’DE ÖDÜL’
– Bu noktaya nasıl geldik?
Sağlıkta dönüşüm programı üzere sıhhat siyasetleriyle tabip emeği değersizleştirildi. Zira sıhhatte dönüşüm programının en büyük özelliği tek bir cümleyle tabir etmek gerekirse; yapılan işin kalitesine değil, yapılan işin sayısına bakılması. Sayı ödüllendiriliyor, sayıya paha veriliyor. Fransa’da 100 hasta bakana soruşturma açılırken, Türkiye’de 120 hasta bakana ödül veriliyor.
– Bu şartlarda ne kadar yanlışsız teşhis konabilir?
Mümkün değil. Olağanda Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) bir hastaya en az 20 dakika ayrılmasını isterken bizim ülkemizde bu mühlet kağıt üzerinde 10 dakika görülmekle birlikte, denetime gelenler, konsültasyon için öbür kısımların danıştığı hastaların da eklenmesiyle bir doktor arkadaşımızın bir hastaya ayırdığı vakit 5 dakikaya düşüyor. Ne kadar âlâ yetişmiş olursa olsun, mesleği ne kadar yeterli biliyor olursa olsun bir doktorun 5 dakikada bir hastayı bütünlüklü bir biçimde ele alıp meselesini anlayıp buna yönelik bir tahlil üretmesi imkansız. O işin profesörü bile olsanız 5 dakikada bir hastayı teşhis koyup tedavi edemezsiniz. Diyelim ki bunu yaptınız lakin iş bitmiyor. Hastayı yanlışsız bir halde bilgilendirmek de gerekiyor. Aslında hastalar gereğince bilgilendirilmedikleri için tedavi olamayacaklarını ya da olmadıklarını düşünüyorlar. Bu nedenle memnuniyet çok azalıyor.
– Bu sistem şiddeti körüklüyor mu?
Hasta hekimliğe güvenemiyor. Eksik tedavi aldığını düşünüyor. Doktor tahminen de her şeyi hakikat yaptı ancak hastasına onu anlatamıyor. Bu bir yandan da doktorlarda bir yabancılaşmaya sebep oluyor. Zira tabipleri düzgün hekimlik yapmaya motive eden en değerli şey yeterli sonuç almak, bir insanın hayatına dokunmaktır. Ancak biz bunu yapamıyoruz. Bu hastalarla birlikte doktorlarda de mutsuzluğa sebep oluyor. Doktor artık yaptığı işten tatmin olmuyor.
– Evvelce aileler çocuklarının doktor olmasını isterdi…
Aslına bakarsanız bu kadar çalışmaya ve aldığınız riskler karşılığında size ödenen fiyat çok az. Beşerler hayatlarını idame ettirmekte zorlanıyor. Sonuçta genel olarak baktığımızda bu şiddeti en çok tetikleyen şeylerin başında tabip emeğinin değersizleştirilmesi sorunu var.
– Yurt dışına gitmek isteyen tabipler kolay kabul alıyor mu?
Evet, kolay kabul alıyorlar. Zira biz Türkiye’de hala inadına güzel tabip yetiştiriyoruz. Âlâ doktor yetiştirmek için uğraşan doktor hocalarımız, öğretim üyelerimiz var.
– Bu sistemde âlâ doktor yetiştirme ne kadar daha sürebilir?
Onlar da azalıyor giderek. 10 yıl sonrası için bu kadar umutlu konuşamıyorum. Zira üniversitelerde de çok büyük sıkıntılar var. Öncelikle hocası, alt yapısı olmadan çok fazla tıp fakültesi açılıyor. İkincisi sistemde yeterli doktor yetiştirmenin yeniden bir karşılığı yok. Hekimler ortasında bir sıralama yapılsa gelir seviyesi açısından üniversitelerde çalışan öğretim üyeleri en sonda gelir. Düşünün 20 yıllık profesörsünüz, araştırmayla, eğitimle uğraşıyorsunuz, hasta bakımıyla ilgileniyorsunuz ancak çocuğunuzu özel bir üniversitede okutacak maddi gücünüz yok. Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik durumun da tesiriyle eskiye nazaran çok önemli gerileme var. Bugün bir doktor karı kocanın bir konut ve bir otomobil alması hiç kolay değil. Evvelden bu mümkündü.
– Bu durum Türkiye’nin geleceğini nasıl etkileyecek?
Geleceğimiz açısından büyük bir tehlike. Zira uygun tabip yetişmesi yeterli tabiplere bağlı. Eğitim için farklı bir gelir yok. Üniversite hastanelerinin kendini çevirebilmesi oradaki öğretim üyelerinin hasta bakmasıyla mümkün. Bu nedenle öğretim üyeleri eğitimden çok hasta bakmaya yönlenmek zorunda kalıyor. Birtakım ünitelerde asistan sayısı yüzü geçmiş durumda. Öğrenci, hocasına yardım ederken öğrenecek ancak ameliyata girmeye sıra gelmiyor. Tüm bunlar geleceğimiz açısından son derece tasa verici. Uzmanlık eğitiminin kalitesini müdafaamız, daha da arttırmamız lazım.
– Nasıl?
Bunun için kaynak, vakit ayırmak ve öğrenci sayısını azaltmalıyız. Türkiye’nin bu kadar da çok uzmana, tabibe aslında gereksinimi yok. Düzgün bir planlama yapılmalı. Tüm meslek kümelerinde böyledir; süratli çalıştığınızda, çok ürettiğinizde kalite azalır. Sistem değişmez ve gelişmezse Türkiye’deki sıhhat eğitiminin kalitesi daha da düşecek. Doktorlar, kusur yapmayı hiç istemez. Zira yaptığınız kusur insan hayatıyla direkt ilgilidir. O denli olunca da bu mesleği seçen beşerler azalacak giderek. Beyin tümörü, açık kalp ameliyatı, organ nakli yapacak cerrah sıkıntı bulacağız. O hastanın sorumluluğunu alıp yönetebilecek doktorları bulamayacağız. Türkiye, sıhhat alanındaki problemleri çözmek zorunda. Ekonomik krizi 3-5 yılda çözersiniz. Lakin insan yetiştirmek o denli kolay bir şey değil.
– Denetimsiz sığınmacı kabulü ile birlikte çocuk felci üzere Türkiye’de yıllar evvel tahlile kavuşan hastalıkların tekrar ortaya çıkma riski nedir?
İster istemez insan hareketliliği hele de bu sıhhat sisteminin yeterli çalışmadığı bir yerden oluyorsa ülkeye girişlerde risk taşır. Bu geçişlerin denetimli olduğu periyotlarda, hudutlarda sıhhat denetimi ve aşılama hizmetleri devam ediyordu. Ancak bir müddet sonra bu denetimler de kalktı. Göçmen Sıhhati Merkezleri var ancak kayıtlı olanlara hizmet veriliyor. Kayıtsızlar için yapacak bir şey yok. Onlar kayıt dışı. Kayıt dışı gelenlerin denetim altında olması lazım.
PORTRE
1995’te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdi. 2000-2001 ortası Başşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, 2002’den itibaren de Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde uzman olarak çalıştı. 2006’da doçent, 2011’de profesör oldu. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) ve Avrupa Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (ESCMID) üyesi olan Azap, AÜ’de öğretim üyesidir.